विष्णु गुरुङ 'एकता'
पोखरा । तीज पर्व नेपाली समाजमा धार्मिक र सांस्कृतिक रूपमा महत्त्वपूर्ण चाड हो । विशेष हिन्दु धर्मावलम्बी महिलाहरूले यो पर्वलाई आफ्नो आस्था, संस्कार र परिवारप्रतिको समर्पणको रूपमा मनाउँछन् । तीजमा व्रत बस्ने, शिवजीको पूजा गर्ने र परिवारको कल्याणको लागि प्रार्थना गर्ने परम्परागत चलन छ । तर, वर्तमानमा, तीजलाई केबल धार्मिक र सांस्कृतिक चाडको रूपमा मात्र नभई, महिलाको अधिकार र सशक्तीकरणको प्रतीकका रूपमा पनि मनाउन आवश्यक छ ।
वर्तमान समयमा, नेपाली महिलाहरू आफ्नो अधिकार र अस्तित्वको खोजीमा छन् । तीज पर्वमा देखिने नृत्य, गीत र जमघटहरूले महिलाहरूलाई आफ्नो भावना, विचार र पीडा व्यक्त गर्ने मञ्च प्रदान गर्छ । तीजका गीतहरूमा प्रायः महिलाहरूको दुःख, पीडा, र सङ्घर्षको कुरा गरिन्छ । जसले उनीहरूको अधिकारको खोजीको प्रतिबिम्ब दिन्छ । तर, पछिल्लो समयमा, तीजको यही सांस्कृतिक पक्षलाई केही स्थानमा भड्किलो रूपमा मनाइने गरिएको आरोप लाग्दै आएको छ ।
तीजमा महिलाहरूले पार्टी प्यालेसमा भेला भई महँगा वस्त्र, गरगहना देखाउने, महिनौँ पार्टी खाने, भड्किलो गीत गाउने र महँगा भोज भतेरमा रमाउने प्रवृत्ति बढेकोले तीज पर्व संस्कृति होइन विकृति हो भन्ने जनमानसको आरोप पनि छ । यो प्रवृत्ति तीजको मौलिकता र यसको वास्तविक उद्देश्यसँग मेल खाँदैन । तीजको वास्तविक उद्देश्य महिलाहरूको दुःख, पीडा र अधिकारको लागि गरिएको सङ्घर्षलाई उजागर गर्नु हो । यो पर्वले महिलाहरूलाई एकताको भावना दिलाउँदै आफ्नो हक–अधिकारको लागि सचेत हुन प्रेरित गर्नुपर्छ ।
यसैले, तीजलाई वास्तविक मर्म अनुसार मनाउनु अहिलेको आवश्यकता हो। तीजलाई भड्किलो प्रदर्शनको माध्यम बनाउनुको सट्टा, महिलाहरूले यो पर्वलाई आफ्नो सशक्तीकरणको लागि प्रयोग गर्नुपर्छ । तीजमा हुने जमघटलाई गरगहनाको प्रदर्शनमा सीमित नराखी समाजमा रहेका लैङ्गिक असमानता, महिला हिंसा विरुद्ध, महिलाको अधिकार र महिला सशक्तीकरणका विषयमा छलफल गर्नुपर्छ ।
‘तीजमा महिलाहरूले पार्टी प्यालेसमा भेला भई महँगा वस्त्र, गरगहना देखाउने, महिनौँ पार्टी खाने, भड्किलो गीत गाउने, र महँगा भोज भतेरमा रमाउने प्रवृत्ति बढेकोले तीज पर्व संस्कृति होइन विकृति हो भन्ने जनमानसको आरोप पनि छ । यो प्रवृत्ति तीजको मौलिकता र यसको वास्तविक उद्देश्यसँग मेल खाँदैन ।’
तीज पर्वमा महिलाहरूले आफ्नो जीवनमा भएका सङ्घर्ष, चुनौती र अनुभवहरू साझा गर्न सक्छन् । जसले उनीहरूलाई आत्मविश्वास बढाउन मद्दत पुराउँछ । तीजको यो चाड महिलाहरूको आत्म चेतना र समाजमा रहेको विभेदको विरुद्ध आवाज उठाउने अवसर हुनुपर्छ । तीजलाई वास्तविक मर्मअनुसार मनाउँदा यसले महिलाहरूलाई आफ्नो हक–अधिकारको लागि सशक्त बनाउने र समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन प्रेरणा प्रदान गर्नेछ ।
अन्ततः तीजलाई धार्मिक र सांस्कृतिक रूपमा मात्र नभई महिलाको अधिकार र सशक्तीकरणको प्रतीकका रूपमा मनाउनु पर्दछ । यसले महिलाहरूलाई आफ्ना अधिकारको लागि सचेत बनाउने, आत्मविश्वास जगाउने र समाजमा समानताको स्थापनाको लागि योगदान पुर्याउने प्रेरणा दिन सक्छ । तीजको वास्तविक मर्मलाई जोगाउँदै यो पर्वलाई सशक्तीकरणको उत्सवका रूपमा मनाउनुपर्छ । जसले नेपाली महिलाहरूलाई वास्तविक परिवर्तनको मार्गमा अघि बढ्न प्रेरित गर्छ । सबैमा तीजको शुभकामना ।
वि.सं.२०८१ भदौ १३ बिहीवार १२:०५ मा प्रकाशित
