हामी सबैकाे संसारन्यूज

विगत केही दशकयता नारी सशक्तिकरणका क्षेत्रमा उल्लेखनीय प्रगति भएको छ । शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगार, राजनीति, नेतृत्व लगायतका क्षेत्रमा महिलाहरूको उपस्थिति र प्रभाव बलियो बन्दै गएको छ । यो परिवर्तन सामाजिक न्याय, समानता र मानव अधिकारको दृष्टिकोणले स्वागतयोग्य र आवश्यक हो । महिलाहरु विगतमा भोगेका अन्याय, विभेद र उत्पीडनको सामना गर्दै आजको अवस्थामा आइपुगेका छन् । जुन आफैँमा एक प्रेरणादायी यात्रा हो । तर, जब समाजले कुनै एक पक्षको मात्र सशक्तिकरणतर्फ ध्यान दिन थाल्छ र अर्काे पक्षका समस्याहरूको बेवास्ता गर्न थाल्छ, त्यहाँ असन्तुलन सिर्जना हुन्छ । हाल केही यस्ता घटनाहरू देखिन थालेका छन् जसले पुरुषमाथि पनि अन्याय र उत्पीडनको चाङ थपिएको अनुभूति गराउँछन् ।

नारी सशक्तिकरणका नाममा कतिपय अवस्थामा पुरुषहरूलाई दबाउने, अपमानित गर्ने र झूठा आरोप लगाउने प्रवृत्ति देखा परेको छ । खासगरी सामाजिक सञ्जालको बढ्दो प्रयोगसँगै यौन उत्पीडनको झूठा आरोप लगाएर मानमर्दन गर्ने वा कानुनी प्रक्रिया दुरुपयोग गर्ने उदाहरणहरू सार्वजनिक भइरहेका छन् । यसले वास्तवमै पीडित महिलाको आवाजलाई कमजोर बनाउनुका साथै निर्दोष पुरुषहरूलाई गम्भीर मानसिक र सामाजिक क्षति पुर्याउने गर्दछ । घरेलु हिंसा सम्बन्धी कानुनहरू प्रायः महिलामै केन्द्रित छन्, जसले गर्दा कुनै पुरुष पीडित भए पनि उनीहरूको पीडालाई कानुनी रुपमा सम्बोधन गर्न निकै कठिन हुन्छ ।

घटना–१
करिब दुई वर्ष अगाडि स्याङ्जाको अर्जुनचौपारीका एक युवाले एक किशोरीसँग प्रेम विवाह गर्छन् । उनीहरुको विवाह किशोरीको माइतिलाई स्वीकार्य भएन । माइतिले महिनादिन बढी संगै रहेका जोडिलाई प्रहरीको सहयोगमा खोजेर ल्याए । युवकलाई प्रहरीको र युवतीलाई माइतिको जिम्मा लगाइयो । त्यसपश्चात माइतिको दबाब र प्रभावमा किशोरीले युवकविरुद्ध बन्दक, अपहरण र जबर्जस्ती करणीको मुद्दा दर्ता गरिन् । यता जिल्ला अदालत स्याङ्जाले युवकलाई दोषी ठहर गर्दै १२ वर्ष जेल सजाय सुनाएर थुनामा पठायो । तर, उच्च अदालत पोखराले युवकलाई थुनामुक्त गरायो ।

घटना–२
पर्वतका एक युवाले विवाह पश्चात आफ्नी श्रीमतीलाई आफूसँगै भारतमा लैजान्छन् । भारतको एक घरमा घरेलु कामदारका रहेका उनी र उनको श्रीमतीबिच केही महिनामै खटपट सुरु हुन्छ । श्रीमती नेपाल फर्कन्छिन् । नेपाल आएपछि उनलाई थाहा हुन्छ आफ्नो पेटमा बच्चा हुर्कँदैछ भन्ने । युवतीले श्रीमान्लाई नेपाल बोलाउँछिन् । श्रीमान् फर्कन मान्दैनन् । युवतीका आफन्तले श्रीमान्विरुद्ध मानवतस्करकोे मुद्दा हाल्न सुझाउँछन् । श्रीमानले आफुलाई पैसाको लालचमा मालिकको जिम्मा लगाएकोे र यौन शोषणमा परेको भनेर मुद्दा दर्ता गर्छिन् । पछि अदालतमा आफुले आवेगमा र रिसमा श्रीमान्विरुद्ध झुटो आरोप लगाएको भन्दै मुद्दा फिर्ता गर्ने प्रयास गरिन् । तर अनुसन्धान अघि बढिसकेकाले मुद्दा फिर्ता भएन ।

घटना–३
भक्तपुरमा एक युवकले मेडिकल व्यवसाय गर्थे । उनको काम थियो ग्राहकलाई घरमै उपचार सेवा दिने । एक दिन ति युवकलाई घरमै सेवा दिन बोलाइन्छ । उनी लोकेशनमा पुगे । उपचार सेवा लिन बोलाएकी युवतीले उनलाई कोठा आउन आग्रह गरिन । उनी आनाकानी गरे । तर युवतीको करकापले कोठामा छिरे । जब उनी कोठामा छिर्छन् तब युवतीले ढोका बन्द गर्छिन् । भन्छिन्, ‘मलाई रकम चाहियो, होइन भने बलत्कार भयो भनेर गुहार भनेर चिच्चाउँछुु । बलत्कारको मुद्दा हाल्छु । युवक डरले थुरथुर हुन्छन् । केही पैसा दिएर बाँकी पैसा पछि दिने सर्तमा युवतीबाट फुत्कन्छन् ।

घटना–४
आफूलाई सामाजिक अभियान्ता बताउने एक महिला पुरुषबिना समाज सञ्चालन गर्ने निरन्तर च्यालेन्ज गर्दै आएकी छन् । उनले महिलाले विवाह गर्न नहुने, पुरुषविना सन्तान जन्माउन सकिने, पुरुषविना यौन प्यास मेटाउने लगायतका अभिव्यक्ति दिँदै आएकी छन् । उनको भडकाउमा लागेका महिला पुरुषविहिन जीवन जिउने उद्घोष गरिरहेका छन् । उनको अभिव्यक्तिले समाजमा नारी र पुरुषबिच दुरी पैदा गरेको छ । मिलेको समाजलाई भड्काउन खोजेको भन्दै उनको चर्को आलोचना हुँदै आएको छ ।

माथि उल्लेखित घटना नेपाली समाजका प्रतिनिधि मुलक मात्र हुन् । बालविवाहको अभियोगमा दर्ता हुनुपर्ने मुद्दा महिलाको अधिकार र महिलाको पक्षमा बनेका कानुनको दुरुपयोग गर्दै अपहरण, शरिर बन्धक र जबरजस्ती करणी मुद्दाका रुपमा दर्ता गरिन्छ । महिलाको पक्षमै बनेका कानुनले निर्दोष युवकलाई मानव तस्कर बनाउँछ । जब श्रीमती श्रीमान्सँग टाढा रहन चाहान्छिन्, तब आफ्नै श्रीमान्विरुद्ध जबरजस्ती करणीको मुद्दा दर्ता हुन्छ । घरका साना झगडामा श्रीमतीले कयौँपटक हात उठ्दा सामान्य हुन्छ । तर, श्रीमान्का हात उठ्दा श्रीमती घरेलु हिंसाको सिकार बनिसकेकी हुन्छिन् ।

श्रीमती बेरोजगार हुँदा पुरुषले सामान्य रुपमा लिन्छ । श्रीमती, छोराछोरी पाल्नु, उनीहरुलाई राम्रो शिक्षा दिक्षा दिनु, उनीहरुको रेखदेख गर्नु आफ्नो कर्तव्य ठान्छ पुरुष । आफूले बढी कमाउँदा श्रीमती छोराछोरीका आवस्यकता पुरा गरिदिन्छन् । तर, महिला कमाउने भएमा श्रीमान्बिना बाँच्न सक्ने घमण्ड गर्छन् । सानो झगडामापनि डिभोर्स दिने घुर्की लाउँछन् । सम्बन्ध विच्छेद गरेका प्राय श्रीमान् उत्पीडनमा छन् । बालबालिकाको अभिभावकत्व आमालाई दिइन्छ, पितालाई भावनात्मक रूपमा टाढा पारिन्छ । आमासँग नजिक भएकाले सन्तालेपनि पछि पितालाई खराब पात्रका रुपमा हेर्नथाल्छ ।

यता कार्यस्थलमा समेत महिलाका कुरा सुनिन्छ । महिलाले ठुलै गल्ती गरेपनि माफी दिइन्छ । तर, सानो गल्तीमापनि पुरुषसजायको भागिदार हुनुपर्छ । कतिपय पुरुषले यो प्रकारको उत्पीडन नभोगेका हुन सक्छन् । कतिपय श्रीमतीको व्यवहाार फरक नभएको हुन सक्छ । तर विद्यमान कानुनको फाइदा उठाउँदै महिलाहरुले पुरुषप्रतिको प्रहार चकाउँदै लगेका छन् । पुरुषप्रति गरिने यस्ता व्यवहारले भोलीको जमाजको अवस्था के होला ? सोँचनिय छ ।

समाजमा पुरुषहरूलाई ‘सधैं बलियो’, ‘अश्रुहीन’, र ‘सहनशील’ मानिन्छ । यस्तो सांस्कृतिक सोचाइले गर्दा पुरुषहरु आफूविरुद्ध भएका उत्पीडनमा मौन रहन्छन् । उनीहरूले भोग्ने मानसिक तनाव, पारिवारिक समस्याहरू वा लैंगिक उत्पीडनका घटनाहरू बारे बोल्न पनि सक्दैनन् । प्रेमीका, श्रीमती वा अन्य महिलाबा आफू उत्पीडनमा परेको घटना साथीभाइलाई सुनाउँदा उल्टै हुतिहाराको नाममा बेइज्ती सहनुपर्छ ।

लैंगिक समानताको सही अर्थ के हो ? भन्ने कुरालाई गहिरो रूपमा बुझ्नु आवश्यक छ । महिलालाई सशक्त बनाउने प्रयास अत्यन्त महत्वपूर्ण र आवश्यक छ, तर त्यसैसँगै पुरुषको अधिकार, स्वतन्त्रता र सम्मान पनि उत्तिकै मूल्यवान् छन् । कुनै लिङ्गको उन्नति अर्काे लिङ्गको क्षयको आधारमा हुनु हुँदैन । कानुन, नीति, शिक्षा र सामाजिक व्यवहारमा दुवै लिङ्गप्रति निष्पक्षता आवश्यक छ । जबसम्म समाजले पुरुषहरूका पीडा र चुनौतीलाई पनि बराबरी महत्वका साथ सम्बोधन गर्दैन, तबसम्म वास्तविक समानताको सपना अपूर्ण हुन्छ ।

नारी सशक्तिकरणको यात्रालाई तिब्र बनाउने क्रममा यदि असन्तुलन र पक्षपात जन्मिन्छ भने त्यो दीर्घकालीन रूपमा समाजका लागि घातक हुन सक्छ । महिलाको शक्ति र आत्मनिर्भरता प्रशंसनीय हो । तर त्यसैको आडमा यदि पुरुषहरू उत्पीडनमा पर्न थाले भने त्यो नयाँ अन्यायको जन्म हो । स्वस्थ समाजका लागि दुवै लिङ्गले सम्मान, न्याय र समान अवसर प्राप्त गर्नुपर्छ । सशक्त नारी र सशक्त पुरुष एउटै समाजका दुई पाटाहरू हुन् । जहाँ एकले अर्कालाई दबाउने होइन, साथ दिने र सम्हाल्ने वातावरण बनाउनु आवश्यक छ ।

राज्यका महत्वपूर्ण संयन्त्रहरुमा पुरुषकै बर्चस्व छ । क्षणिक पारिवारिक तथा राजनीतिक स्वार्थका लागि पहुँचमा रहनेहरुले महिलाको पक्षमा बनेका कानुन दुरुपयोग गर्दै पुरुषलाई थप उत्पीडनमा पार्ने काम हुने गरेका छन् । यस्तो अवस्थामा क्षणिक रुपमा एक परिवारलाई खुसी मिलेपनि अन्यायमा परेको पुरुष झन कम्जोर बन्छ । अन्यायमा परेका जो कोही कम्जोर बन्नु समाज, राष्ट्र र प्रकृतिलाई नै धोम्स हुनु हो । तसर्थ सृष्टि सञ्चालनका लागि यो समाजलाई सहिबाटोमा हिडाउनु छ । कुनैपनि लिङ्ग, धर्म, सम्प्रदाय र जातजातीलाई माथि उठाउन बनेका नियम कानुन दु्रुपयोग भएन भने सबैले समताको आभास गर्न पाउने छन् ।