विश्वका झण्डै २ सय देशहरूले फ्रान्ससँग कुटनैतिक सम्बन्ध कायम गरेका छन् । फ्रान्स र नेपालको सम्बन्ध १७९० देखि नै जोडिएको देखिन्छ । पृथ्वी नारायण शाहको समयमा केही फ्रान्सेली शैनिकहरू कलकत्ता हुँदै गोरखा गई हातहतियार बनाउने तालिम दिएको अभिलेखमा पाइन्छ । राणा प्रधानमन्त्री जंगबहादुर राणाले बेलायत भ्रमण गर्दा सन् १८५० को २ अगस्तदेखि १० अगस्तसम्म फ्रान्सको भ्रमण गरेको र त्यसकै प्रभावबाट नेपाली सैनिकमा सुधार गरिएको र ठूला–ठूला भवनहरू फ्रेन्च कालिगढकै सक्कल गरेर निर्माण गराएको भन्ने पढ्न पाइन्छ । यसका साथै फ्रान्सकै नियम कानुनको अनुसरण गरेर मुलुकी ऐन निर्माण गरेको कुरा पनि इतिहासमा उल्लेख छ । सन् १९५० मा फ्रेन्च नागरिक मोरिस हर्जोगले अन्नपूर्णको सफल आरोहण गरेपछि फ्रान्सेली जनस्तरमा नेपालको ठूलो परिचय हुने सौभाग्य जुटेको हो ।
सन् १९५८ र १९६० मा राजा महेन्द्रबाट अनौपचारिक भ्रमण र १९६६ मा राजकीय भ्रमण भएको थियो । यी भ्रमणहरूकै फलस्वरूप २४ अप्रिल १९६७ मा नेपालको आवासीय दूतावास र जुन महिनामा पेरिसमा नेपालको आवासीय दूतावास स्थापना गरी दुईदेश बिच कुटनैतिक सम्बन्ध प्रगाढ भएको पाइन्छ । यसपछि सन् १९८१ र १९८९ मा राजा विरेन्द्रले फ्रान्सको व्यक्तिगत र सन् १९९४ मा राजकीय भ्रमण गरेका थिए भने फ्रान्सका राष्ट्रपति फ्राँस्वा मितेराँले सन् १९८१ मा नेपालको डेढ दिने भ्रमण गरेका थिए ।
फ्रान्स जस्तो सर्वसम्पन्न र शक्तिसाली देशसँग झण्डै २ सय ५० बर्षदेखिको एतिहासिक सम्बन्ध र पचासौँ वर्षदेखिको कुटनीतिक सम्बन्ध भएपनि विकास निर्माणमा अपेक्षित सहयोग हासिल गर्न नसकेको देखिन्छ ।
तर, नेपालको आवश्यकता भनेको विकास निर्माण नै हो । फ्रान्ससँग के कस्ता क्षेत्रमा सहयोग लिन सकिन्छ भन्ने विषयमा नेपाल सरकारको योजना र नीति नहुनु दुःखको कुरा हो । यो कुराको सुझाव फ्रान्समा रहेका हामी सर्वसाधारण जनताले बिसौँ वर्षदेखि दिइरहेका छौँ ।
फ्रान्समा नेपालीहरू कहिले देखि आए र को को आए ? भन्ने अभिलेख प्राप्त नभए पनि सन् १९६० को दशकमा ४÷५ जना नेपाली थिए भन्ने सुन्ने गरिन्छ । सन् १९८०÷८१ ताका झण्डै १ सय ५० जना रहेको नेपाली संख्या हाल आएर झण्डै ४ हजारको हाराहारीमा पुगेको अनुमान गरिन्छ । सजिलै एक देशबाट अर्को देशमा स्थान्तरण हुने हुँदा फ्रान्स आउनेको संख्या बृद्धि भएको पाइन्छ । पछिल्ला ३ वर्षयता बेलायतका नेपाली विद्यार्थीहरू फ्रान्स आउने क्रम बढीरहेको पाइन्छ ।
सन् १९६० को दशक देखि हालसम्म नेपाल जाने पर्वतारोहि र पर्यटकहरूले ल्याएकाहरू, फ्रेन्चसँग वैवाहिक सम्बन्धमा बाँधिएर आएका, नेपाली दूतावासमा काम गरेर यतै बसेकाहरू, सन् १९८० देखि भित्रिएका एकाध विद्यार्थीहरू नै फ्रान्सका नेपालीहरूको आधार हो । झण्डै सन् २००० देखि फ्रेन्च कल्चर सेन्टरले दिएको एकाध विद्यार्थी छात्रवृत्तिमा आएका सूचनाप्रविधि इन्जिनियर र कम्युनिकेशनमा नगण्य मात्रामा छात्रवृत्ति पाएर मास्र्टस र पिएचडी गर्नेहरू, आफ्नै खर्चमा पढ्न आएका विद्यार्थीहरू, ओपेयर पद्धतिमा आएकाहरू र बेलायत छाडेर आएका विद्यार्थीहरू नै फ्रान्सका हालका नेपालीहरू हुन् ।
सन् १९६०÷७० को दशकमा नेपालबाट आएका नेपालीहरू फ्रान्समा तेस्रो पुस्ताको जन्म भइसकेको छ । पहिलो पुस्ताका नेपालीहरू धेरैले नेपाली नागरिकता कायम राखेको पाइन्छ भने यहाँ आएर पढेका र यहि जन्मेकाहरूले भने फ्रेन्च नागरिकता लिएको बुझिन्छ । दोस्रो वा तेस्रो पुस्ताका नेपालीहरू पढ्नमा जेहेन्दार देखिन्छन र यीनिहरूको भविष्य अझै उज्जवल देखिन्छ ।
फ्रेन्चभाषा कठिन भएको र पहिलो पुस्ताको नेपालीले नेपालमा यो भाषा अध्ययन नगरेको हुनाले–नेपालीलाई ठूलो कठीन छ । साथै नेपालको पढाइ सिपमुलक नभएकाले पढेलेखेकै नेपालीलाई पनि यहाँ काम पाउन सजिलो छैन । यसैले बहुसंख्यक नेपालीहरू सेवा सम्बन्धी बालबच्चा, बृद्धको स्याहार गर्ने, रेष्टुरेण्टमा, घरायसी सरसफाइकै पेशामा संलग्न छन । थोरै मात्र नेपालीहरू सरकारी संस्थानमा काम गरेको पाइन्छ । केही साहसी नेपालीहरूले आफ्नै स्वामित्वमा–पलम्बरी, रंगरोगन, बिजुलीको कम्पनी संचालन गरेका छन भने नगण्य मात्रामा नेपाली ह्याण्डीक्राफ्ट–नेपाली पोशाकको पसल र ब्युटी पार्लर सञ्चालन गरेको पाइन्छ । भने झण्डै दुई दर्जन नेपाली रेष्टुँरा सञ्चालनमा छन् । दश वर्षयतादेखि फ्रान्सकै बैदेशिक शैनिक ीLegion Estranger नेपाली युवाहरूका लागि उदयमान पेशा देखिएको छ । सन् १९९० को वरपर २÷४ जना संलग्न भएको यो सेवामा हाल झण्डै ३ सय नेपाली युवाहरू संलग्न छन् । शारीरिक तन्दुरुस्ती भएका र साहसी युवाहरू प्रतियोगितामा छनोट भएमा ५ वर्षसम्म सेवा छोड्न पाइदैन् । पाँच वर्षपछि सेवा छाडेमा स्थायी बसोबास वा फ्रेन्च नागरिकता दिई बाहिरी जनजीवन बिताई फ्रान्समा बस्न काम गर्न पाइने प्रावधान छ । नयाँ पुस्ताका औलामा गन्न सकिने संख्यामा नेपालीहरू डाक्टर, इन्जिनियर्स, नर्स, एकाउन्टेन र अन्य अफिस काममा संलग्न छन् ।
फ्रान्समा नेपालीहरूको चुनौती वा कठिनाई भनेको भाषाको अनभिज्ञता र सिपमुलक ज्ञानकै अभाव देखिन्छ । यद्यपी बसोवासपत्र पाएका जोसुकैलाई पनि निःशुल्क भाषा पढ्ने र शीपमुलक पढाइ वा तालिम दिने फ्रेन्च सरकारको नीति छ । तर नेपाली समुदाय केही वर्ष पढेर कुनै विषयमा बलियो पेशेदार हुनुको सट्टा जेन तेन केही पैसा कमाउने तर्फ नै अभिप्रेरित भएको पाइन्छ । फ्रान्सका नयाँ नेपालीहरूको अर्को समस्या–नियम कानुन सामान्य रूपमा पनि ज्ञान नभई आफ्नो अधिकार समेत थाहा नपाउनु हो । सामाजिक र पारिवारिक संरचना, स्वास्थ्य, शिक्षामा फ्रान्स धेरै उदार देश हो ।
निःशुल्क शिक्षा, स्वास्थ्य विमा, विभिन्न किसीमका आर्थिक भत्ता सरकारले दिने गर्दछ । त्यसैले केही वर्ष फ्रान्समा बसेका नेपाली अन्य देशमा जान चाहँदैनन् । नेपालीहरू फ्रेन्च भाषा र कानुनी ज्ञानमा कमजोर रहेको महशुस गरेर एनआरएनए फ्रान्सले २०११–०१३ को कार्यकालमा फ्रेन्च कक्षा संचालन गर्नुको साथै विज्ञ वकिलसँग भेटघाट र अन्तरक्रिया कार्यक्रम समेत गरेको थियो । एनआरएनएले नेपालीहरूको आवश्यकता अनुसार नेपाली काागजपत्रहरू अनुवाद गरिदिने, विभिन्न प्रशासनिक काममा सहयोग गर्ने गरेको तथा स्कुल, कलेज, विश्वविद्यालयमा भर्ना परामर्श दिने गरेको छ ।
फ्रान्समा नेपालीहरूले सञ्चालन गरेका एनआरएनए सहित ६ वटा, मैत्रीसंघ र फ्रेन्च समुदायले सञ्चालन गरेका झण्डै एक सय परोपकारी संघसंस्था क्रियाशिल छन् । फ्रान्सका नेपालीहरूले मिलेरै नेपाल र नेपालीको दुःख सुखमा आपसी हातेमालो र सहयोग गरेको पाइन्छ । केही समय अघि भारतले गरेको अघोषित नाकाबन्दीको विरुद्धमा फ्रान्सका नेपालीले फ्रेन्च संसदका सभाध्यक्ष र केही संसदलाई सहयोगका लागि ध्यानाकर्षण गर्न ज्ञापनपत्र बुझाएकोबाट नेपालप्रतिको माया प्रष्ट हुन्छ ।
फ्रान्समा युरोपकै अग्ला हिमाल भएको, फ्रेन्च पर्वतारोहि र पर्यटक नेपालमा अत्याधिक जाने हुनाले फ्रेन्च जनस्तरमा नेपालप्रति सहानुभूति प्रगाढ छ । माथि नै उल्लेख गरे झैँ नेपाल सरकारले फ्रान्स सम्बन्धी छुट्टै नीति एवम् बृहद् योजना तयार गरेर सरकारी तबरबाट अनुरोध गर्नु पर्दछ । हामी यहाँ बस्ने नेपालीहरू यस्तो योजना फलिभूत बनाउन सहयोग गर्न प्रतिबद्ध छौँ ।
