हामी सबैकाे संसारन्यूज

बजेट राज्यको आयव्ययको विवरण हो । बजेटमा सरकारका आर्थिक, सामाजिक र राजनैतिक विषयलाई समेटिएको हुन्छ ।
अर्काे सन्दर्भमा राजस्व र व्ययको अनुमान, अतिरिक्त राष्ट्रिय कोषको सन्चालन गर्न अख्तियार प्रदान गर्ने दस्तावेज पनि मानिन्छ । बजेटले सरकारको लक्ष्य र कार्यक्रमको आर्थिक अभिव्यक्ती गरेको हुन्छ । अझ अर्काे सन्दर्भमा भन्दा बजेट समस्त आर्थिक प्रशासन सञ्चालनमा सरकारले अवलम्बन गर्ने नीति, रणनीति र कार्यक्रमको दस्तावेज हो ।

विश्वमा बजेटको सुरुवात सन् १७३३ देखि सुरु भएको हो । बेलायतका अर्थमन्त्री वालपोलले सन १७३३ मा पहिलो पटक संसदमा वजेट प्रस्तुत गरेका थिए । त्यसबेला देखी नै र संसदमा आय–व्यय प्रस्तुत गर्ने चलन चलेको हो । नेपालमा भने वि.सं. २००८ माघ २१ मा पहिलो पटक बजेट पेश भएको पाइन्छ । बजेटले राजश्वको अनुमान, सन्चित कोषमाथी व्ययभार हुने आवश्यक रकम, विनियोजन ऐनवाट व्यय हुन सक्ने रकम आदि खुलाएको हुन्छ ।

बजेटका विशेषताहरु
बजेट सरकारको ऐना हो । यसै ऐनामा हेरेर सरकार बारे वहस गर्न सकिन्छ । यसले भविष्यका योजनाको खाका पेश गरेको हुन्छ । बजेटलाई सुरुको चरणमा आयव्यको अनुमान भनिए पनि संसदले अनुमोदन गरेपछि यो अनुमानबाट वास्तविकतामा परिणत हुन्छ ।

अझ अर्काे सन्दर्भमा भनदा बजेट जिम्मेवारी किटान गरी अख्तियारी दिने माध्यम हो । यसले आर्थिक प्रसासनलाई पथ प्रर्दशन गर्दछ । साँच्चै भन्दा बजेट सरकारको वित्तिय नीतिको एकिकृत स्वरुप हो । यसलाई यसरी पनि व्यक्त गर्न सकिन्छ बजेट सरकारप्रति जनताले पु¥याउने योगदानको दृष्टिकोण र धारणा हो ।

उद्देश्यमा बजेट
बजेटको सवैभन्दा महत्वपूर्ण उद्देश्य योजना कार्यान्यनका लागि स्रोत र साधनको व्यवस्था गर्नु हो । यसले सीमितस्रोत र साधनको बाँडफाँड गरी जनताका चाहना र आकांक्षालाई सम्बोधन गर्दछ । सगँसगै बजेटले जहिल्यै आर्थिक नियन्त्रण र आर्थिक कार्यक्रमहरुको सम्बन्धमा भविष्यवाणी गर्दछ । बजेटको अर्काे उद्देश्य कार्यपालीका माथि व्यवस्थापिकाको नियन्त्रण पनि हो ।

तर्जुमामा ध्यान दिनुपर्ने विषय
बजेट समस्टिगत आर्थिक निितको दस्तावेज भएकोले बजेट तर्जुमा गर्दा आर्थिक परीसुचक र तिनले सङ्केत गरेको आर्थिक वृद्घिदरमा विशेष ध्यान दिनुपर्दछ ।

मानवविकास सुचाङ्कले आर्थिक सामाजिक स्थितिमा भएको समानता र विशमता प्रदर्शन गर्नै भएकोले यो ‘टुल’ लाई नजर अन्दाज गरेर जनपक्षीय बजेट नबन्ने निश्चित छ । लाभ लागत अनुपात विश्लेषण पनि बजेट तर्जुमाको महत्वपूर्ण पाटो हो ।

निष्कर्ष
बजेट सरकारको अति महत्वपूर्ण दस्तावेज हो । यसकारण पनिवजेट तर्जुमा अगाडि व्यापक वहस र अन्र्तक्रियाको आवश्यकता पर्दछ । जसरी बजेटविनाको सरकार को हामी कल्पना गर्न सक्दैनौँ त्यसरी नै प्रभावशाली बजेट विना राज्यको समृद्घिको पनि कल्पना गर्न सकिँदैन ।
यसकारण बजेट अनुमान गर्दा सवै तहका बजेट विज्ञहरुको परामर्श अनिवार्य मानिन्छ ।

(लेखक महालेखा परीक्षकको कार्यालयमा कार्यरत छन् । )