हामी सबैकाे संसारन्यूज

आयुर्वेदका अनुसार, पानी पिउनका लागि केही नियमहरू पालना गर्नुपर्दछ । आयुर्वेदले कोठाको तापक्रममा वा तातो मात्र पानी पिउन सिफारिस गर्दछ । बरफ–चिसो पानी पिउन कहिल्यै सिफारिस गरिँदैन । यस्को रहस्य यो हो कि बरफको चिसोले पाचन आगोलाई बाहिर निकाल्छ र पाचन प्रक्रियामा नै गडबडी निम्त्याउँछ । तातो पानीले मानिसलाई आत रसिलो राख्न मद्दत गर्न सक्छ, र यसले पाचन सुधार गर्न, तनाव कम गर्न, र हामीलाई तातो महसुस गर्न मद्दत गर्दछ । शरीरको आवश्यकता अनुसार तातो वा स्वच्छ चिसो पानी पिउँदा मानिसको शरीर स्वस्थ र जीवन्त रहन्छ । पानी मानव स्वास्थ्य, पशुपन्छि वोटविरुवा आदिको लागि अति वहुमूल्य पदार्थ हो । पानी विना जीवनको परिकल्पनासमेत गर्न सकिदैन । अहिले तराई मधेशका केही स्थानहरुमा स्वच्छ, सफा र सुरक्षित पिउने पानीको कमीले हैजा जस्तो संक्रामक रोगको प्रकोप देखा परेको छ । यस आलेखमा शरीरमा पिउने पानीको महत्व र यस्को उपयोगीताको बारेमा परिचर्चा गरिनेछ ।

पानीमा रहेको पानीको अंशहरुको बारेमा केही तथ्यहरू यस प्रकार छन् —
– रगतमा ८३% पानीहुन्छ ।
– नरम मांसपेशीहरू–७५% पानीले बनेको छ ।
– हड्डी २२% पानीले बनेको हुन्छ । र
– मस्तिष्कमा७४% पानी हुन्छ ।

धेरै शुक्ष्म अंशहरु मिलेर बनेको कोशिकाहरू र तन्तुहरूलाई हाइड्रेट गर्न शरीरका सबै अङ्गहरूलाई पानी चाहिन्छ । पानीले शरीरको तापक्रम नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्दछ । खपत गरिएको पानी शरीरको विभिन्न प्रक्रियाहरू जस्तै सास फेर्न, पसिना आउन, खनिज र पोषक तत्वहरूको अवशोषण आदिमा प्रयोग हुन्छ ।
सम्पूर्ण शरीरको सामान्य कार्यका लागि शरीरलाई रिहाइड्रेट गर्नु धेरै महत्वपूर्ण हुन्छ ।
शरीरको हाइड्रेसनको आवश्यकता पूरा गर्न प्रत्येक दिन कति पानी पिउनु पर्छ ?

अनुसन्धान अनुसार, पानीको मात्रा दैनिक सेवन निम्नानुसार छः
सामान्य रुपमा पुरुष–२.५ लिटर प्रतिदिन र महिलाले–२ लिटर प्रतिदिन पानी पिउनु पर्छ । तर यो मात्रा समय, कामको प्रकृति, मौसम, उमेर र शरीरको वनावट अनुसार केही फरक हुन सक्छ ।

आयुर्वेदका अनुसार पानी खानाको बिचमा खानुपर्छ, खाना खानु लगत्तै अघि वा पछि होइन । यसले नराम्रो प्रभाव पार्छ । खाना खानु भन्दा ३० मिनट अधि र खानाखाई सकेपछि ४० देखि ६० मिनट पछि मात्र पानी पिउनु उत्तम मानिन्छ ।

– खाना खानु अघि तुरुन्तै पानी पिउनाले–पाचन कम हुन्छ ।
–खाना खाएपछि तुरुन्तै पानी पिउनु विष जस्तै हो, यसले आत्मसात बढाउँछ र मानिसहरूलाई मोटो बनाउँछ ।
– बिहान खाली पेट पिउने तातो पानीमा धेरै औषधीय गुण हुन्छ । १८ देखि ६० वर्ष बीचका व्यक्तिहरूले करिब दुई गिलास पिउनुपर्छ । यसले राम्रो पाचन, राम्रो निद्रा र मानिसलाई अधिक सक्रिय महसुस गराउन मद्दत गर्नेछ ।

सही तरिकामा पानी पिउने फाइदाहरू के के हुन ? मानव शरीर ५०–७० प्रतिशत पानीले बनेको छ । यसलाई कायम राख्नु एउटा चुनौती हो तर यसका फाइदाहरू धेरै छन् । बालबालिकाहरुमा पानीको मात्रा अधिक हुन्छ भने वृद्ध अवस्थामा कम हुन्छ ।

पर्याप्त पानी पिउनुका लाभहरू
ड्ड मानिस दिनभर ऊर्जावान र जीवन्त रहन सक्छ
मानिसको मस्तिष्क धेरै पानीले बनेको छ । पर्याप्त पानी पिउँदा हामीलाई ध्यान केन्द्रित गर्न र स्पष्ट रूपमा सोच्न मद्दत गर्दछ । हाम्रो ऊर्जाको स्तर उच्च छ र हामीले गुणस्तरमा सम्झौता नगरी सबै कार्यहरू कुशलतापूर्वक र द्रुत गतिमा पूरा गर्न सक्छौं ।

– हामी यसलाई आफ्नो वजन घटाउने कार्यक्रम बुस्टरको रूपमा गणना गर्न सक्छौं
पर्याप्त पानी पिउँदा र आफूलाई हाइड्रेटेड राख्दा, हामीले उपभोग गर्ने सबै बोसोका उप–उत्पादनहरू बाहिर निकाल्न मद्दत गर्दछ । यसले मानिसको पेट भरिएर हाम्रो भोकको पीडालाई पनि दबाउन सक्छ । हामी कम खान्छौं, त्यसैले क्यालोरीको सेवन सानो हुन्छ र हामीले दिनभरि गर्ने सामान्य गतिविधिहरूद्वारा सजिलै प्रयोग गछौं अचेतन रूपमा पनि । पानीमा कुनै क्यालोरी हुँदैनर त्यसैले यसलाई सुपर ड्रिंक बनाउँछ ।

– जवान रहन मद्दत गर्छ, चाउरीपन र निस्तेज छालालाई अलविदा गर्छ
राम्रोसँग हाइड्रेटेड हुनु चम्किलो रंगको कुञ्जी हो । यसले झुर्रीहरूलाई टाढा राख्न पनि मद्दत गर्दछ !
– दैनिक शुद्धिकरण गर्छ
हो, पर्याप्त मात्रामा पानी पिउँदा हामीलाई पिसाबको माध्यमबाट विषाक्त पदार्थहरू बाहिर निकाल्न मद्दत गर्दछ ।
–  मृगौलाको पथ्थरीले हामीलाई कष्ट दिनेछैन
पर्याप्त पानी पिउने र बारम्बार पिशाब गर्दा हामीलाई मृगौलामा पथ्थरी हुने सम्भावना कम हुन्छ । वास्तवमा मृगौलाको पथ्थरी रोक्नको लागि यो एक सजिलो तर प्रभावकारी तरिका हो ।
– क्यान्सर र हृदयघातको सम्भावना कम गर्न गर्दछ
फ्लूले हामीलाई समात्दैन यदि हामी दैनिक पर्याप्त पानी पिउनेहरू मध्ये एक छौं भने, हाम्रो प्रतिरोधात्मक क्षमता बढ्नेछ । यसले शरीरलाई दैनिक डिटोक्स गर्दछ । यसले क्यान्सर र हृदयघातको सम्भावना कम गर्न पनि भूमिका खेल्छ ।

कब्जबाट पनि राहत
हामीले आफूलाई राम्रोसँग हाइड्रेटेड राख्दा उचित पाचनमा मद्दत गर्दछ र हामीलाई कब्जबाट पनि राहत मिल्छ । कब्जले डिप्रेसन पनि निम्त्याउन सक्छ । त्यसैले, प्रशस्त पानी पिउने गरौं र आनन्दमा जीवन बाँचौं ।

– टाउको दुखाईलाई हटाउछ यहाँसम्म कि माइग्रेन पनि
टाउको दुखाइ प्रायः शरीरमा पानीको अभावका कारण हुन्छ । सरल शब्दमा भन्नुपर्दा, जलविनियोजनले टाउको दुखाइ निम्त्याउँछ । त्यसैले आफूलाई राम्रोसँग पानी पिई ताजा राखौं ।
– जवान र फुर्तिलो हुन मद्दत गर्छ
हाइड्रेटेड शरीरका जोर्नीहरू सबै राम्रोसँग लुब्रिकेटेड हुन्छन् र कम पानी खपत गर्नेहरूको तुलनामा मांसपेशीहरू बढी लचकदार हुन्छन् । पर्याप्त पानी सेवनले हामीलाई समान उमेरका साथीहरू भन्दा बढी सक्रिय राख्नेछ ।
– डिप्रेसनलाई टाढा राख्छ
एक राम्रो हाइड्रेटेड शरीरले राम्रोसँग काम गर्दछ । यसले मनलाई शान्त राख्नेछ । खुसीको मात्रा बढाउने छ । तसर्थ, त्यस्ता व्यक्तिलाई नकारात्मक मनोदशा हुने सम्भावना कम हुन्छ । पर्याप्त पानी पिउने मानिसको मन सधैँ सकारात्मक र चम्किलो हुन्छ । अवसाद लगभग असम्भव घटना बन्दछ ।

विहान खाली पेटमा मनतातो पानी पिउनाले हुने लाभहरु :
– मनतातो पानीले पेट सफा गर्न मद्दत गर्छ र वानता, कब्जियत, ग्यास जस्ता समस्या कम गर्छ ।
– शरीरमा रातभर जम्मा भएको विकार निकाल्न विहानको तातो पानी प्रभावकारी हुन्छ ।
– मनतातो पानीले शरीरको सक्रियता दर बढाउछ , जसले बोसो घटाउन मद्दत गर्छ ।
–मनतातो पानीले रगतको प्रवाह सुधार गर्छ, शरीर हलका र ताजा महसुस हुन्छ ।

यदि हामीले मिश्रित पानी पिउनाले निम्न लिखित रुपमा स्वास्थ्य लाभहरु मिल्न सक्छ —
जीरा पानी : पाचन सुधार गर्छ रवात—पित्त सन्तुलित राख्छ ।
अदुवा र कागती पानी : गर्मी गराउ‘छ र वात—कफ सन्तुलित राख्छ ।
मेथीपानी : मधुमेह नियन्त्रण गर्छ र वजन घटाउन मद्दत गर्छ ।
सौंफ पानी : पाचन प्रणाली सुधार्छ । पेटको ग्यास कम गर्दछ र शरिर ठण्डा बनाउ‘छ ।
बेसार पानी : सूजन कम गर्छ र बुढ्यौली ढिला हुन्छ ।
अमला पानी : रोग विरुद्ध लडने शक्ति बढाउ‘छ र त्रिदोष सन्तुलित राख्छ ।
अश्वगन्धा पानी : तनाव घटाउछ रउर्जा बढाउ‘छ ।
नरिवल पानी र तुलसी : शरीर ठण्डा राख्छ र पित्त शान्त गर्छ ।

निष्कर्ष
पानी शरीरका लागि धेरै महत्वपूर्ण पदार्थ हो । पानी विना जीवन बॉच्न सक्दैन । संसारमा पिउने पानी केवल तीन प्रतिशत मात्र छ । पिउने पानीको स्रोत भनेको हिमालमा रहेको हिउ, पहाडबाट वहने नदी, प्राकृतिक मूल र अकासे पानी संकलन हो । संसारमा बढ्दो जनसंख्याको लागि पिउने पानीको अभाव बढ्दै छ । जलवायु परिवर्तनको संकटले यो समस्या झन गहिरिदो अवस्था छ । नेपालमै पनि ठूला शहरहरुमा पिउने पानीको अभाव थपिदैं छ । त्यसैले पानीका मुहान, पहाड, नदी, जरुवा, सिमसार, वनको संरक्षण, कुवाको संरक्षण र जमीनमा अकासे पानी संकलन मार्फत जमीनमा पानी पुर्नभरण जस्ता कार्यहरु धेरै महत्वपूर्ण छन् । यस कुरामा तीन तहका सरकार, संघ संस्थाहरु, नीति निर्माता, निर्णयकर्ता, राजनीतिक नेता, प्राविधिक व्यक्तिहरु, अगुवा व्यक्तिहरु, समुदाय आदिको ध्यान जान आवश्यक छ । नेपाल पिउने पानीको क्षेत्रमा धनि छ । हिमाली पिउने पानीलाई ब्राण्डिङ्ग गरेर विक्रि गर्न सके यसबाट पर्याप्त आम्दानी गर्न सकिने सम्भावना देखिन्छ । अस्तु ।