back

नेपालबाट चीनमा भैंसी मासु निकासी : सम्भावना, चुनौती, र रणनीतिहरू

वि.सं.२०८१ माघ ८ मंगलवार

2.4K 

shares
GLOBAL IME AD
NTC AD

नेपाल कृषि प्रधान देश हो, जहाँ पशुपालनले विशेष भूमिका खेलेको छ।भैंसीपालन नेपालमा प्रमुख कृषिजन्य मुख्य पेसा हो, जसले दुग्ध उत्पादन, मासु र आर्थिक उपार्जनमा योगदान पुर्यामएको छ। हाल पछिल्ला वर्षहरूमा, चीनमा भैंसीको मासुको माग बढेको छ। यस लेखमा, चीनमा भैंसी मासु निकासीको सम्भाव्यता, प्रक्रिया र चुनौतीहरूको बारेमा छलफल गर्दै त्यसलाई कसरी व्यवहारिक बनाउने भन्नेबारेमा हामीले कुरा गर्नेछौ।

नेपालका प्रधानमन्त्रीको केहि दिन अगाडी भ्रमणका अबसरमा नेपाल र चीनबीच भैंसीको मासु निर्यातसम्बन्धी सम्झौता भएको छ, जसले नेपाली भैंसीको मासु चीनमा निर्यात गर्न औपचारिक मार्ग प्रशस्त गरेको छ। यो सम्झौतामा नेपालतर्फबाट हिमालयन फुड इन्टरनेसनल प्रा.लि. र चीनतर्फबाट साङ्घाई जियान फुड प्रा.लि. सहभागी छन्। सम्झौताका अनुसार चीनले नेपालबाट स्वास्थ्यवर्द्धक, रोगमुक्त र मापदण्डअनुसार उत्पादन गरिएको भैंसीको मासु आयात गर्नेछ। चीनको मापदण्डअनुसार मासु उत्पादन गर्दा स्रोत मुलुकका भैंसीहरू ३० महिना मुनिका हुनुपर्ने, रोगमुक्त रहनुपर्ने, र उत्पादन प्रक्रिया स्वच्छ र मापदण्डअनुरूप हुनु अनिवार्य छ। यस सम्झौताले नेपाली किसान र उद्यमीहरूलाई भैंसीपालन र मासु उत्पादनमा नयाँ अवसर सिर्जना गर्दै नेपाल—चीन व्यापार घाटा न्यूनीकरणमा योगदान पुर्यालउने अपेक्षा गरिएको छ।

नेपाल र चीनबीच भएको भैंसीको मासु निर्यातसम्बन्धी सम्झौताअनुसार नेपालले वार्षिक करिब १.५ करोडअमेरिकी डलर नेपालि रुपिया २१ अर्ब बराबरको मासु चीनमा निर्यात गर्नेछ। यो रकम नेपाली रुपैयाँमा करिब २१ अर्ब रुपैयाँ बराबर हुन्छ। यस सम्झौतामा नेपालतर्फबाट हिमालयन फुड इन्टरनेसनल र चीनतर्फबाट साङ्घाई जियान फुड कम्पनी लिमिटेड सहभागी छन्। चिनियाँ कम्पनीले प्राविधिक सहयोगसहित २१अर्ब रुपैयाँ बराबरको सहयोग गर्नेछ, जसमा पशु वधशाला निर्माण, अन्तर्राष्ट्रियस्तरको फोहोर व्यवस्थापन र पशु पोषण लगायतका क्षेत्रमा सहयोग गर्ने गरि यो सम्झौता गरिएको छ।यो परियोजना नेपालको इतिहासमा पशुपालन निर्यातको तर्फबाट सबै भन्दा महत्वाकांक्षी योजना रहेको छ ।

चीनमा भैंसी मासुको माग

चीन विश्वको सबैभन्दा ठूलो मासु उपभोक्ता देश हो। पछिल्ला वर्षहरूमा, जनसंख्या वृद्धिसँगै मासुको मागमा समेत वृद्धि भएको छ। चीनको खाद्य सुरक्षासँग सम्बन्धित नीतिहरूले देशलाई वैधानिक निकासीका माध्यमबाट मासुको आपूर्ति सुनिश्चित गर्न प्रेरित गरेको छ। नेपालसँग भौगोलिक निकटता, जलवायु अनुकूलता, र जैविक उत्पादनका कारण चीनको मासु बजारमा प्रतिस्पर्धी बन्ने प्रचुर सम्भावना छ।

नेपालमा भैंसी पालनको अवस्था

नेपालमा करिब ३० लाख८१ हजार ६२ वटा भैंसी छन्, जसले कुल मासु उत्पादनको करिब ६५५ प्रदान गर्छ। तर, परम्परागत पालन पद्धति, प्राविधिक सीप अभाव र व्यावसायिकता नपुग्दा ध्यान नदिदा उत्पादन र उत्पादकत्व कम रहेको छ।हाल नेपालमा रैथाने जातहरुमा पारकोटे, लिमे, गड्डी गरि ३ वटा मात्र नस्ल रहेको भने उन्नतमा मुख्य गरेर मुर्गा क्रस भैसी रहेको छ।

उत्पादनको समस्या
स्थानीय रैथाने जातको उत्पादन काम हुनु, उन्नत नश्लको भैंसी अभाव,दाना र पोषणको सीमितता,रोग नियन्त्रणमा कमजोरी जस्ता केहि उत्पादनको समस्या समेत रहेको छ ।

चीनमा निकासीका लागि नीति र मापदण्ड
चीनले खाद्य सुरक्षा र गुणस्तरमा उच्च प्राथमिकता दिएकोले मासु आयातमा कडा मापदण्ड अपनाएको छ।
प्रमुख मापदण्डहरू :
१) स्वास्थ्य प्रमाणपत्र (Health Certificate):  पशुको स्वास्थ्य अवस्था प्रमाणित गर्ने।
२) काटने बिधि र प्रासंगिक प्रमाणीकरण : मासुको धार्मिक र साँस्कृतिक अनुकूलता।
३) प्रशोधन प्लान्ट अनुमोदन : मासु प्रशोधन प्लान्टहरूले अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्ड पूरा गर्नुपर्छ।}
४) खोरेत रोग नियन्त्रण :  भैंसीमा Foot-and-Mouth Disease (FMD) जस्ता रोगको उपस्थिति छैन भन्ने प्रमाण आवश्यक।

नेपाल सरकारको भूमिका

मासु निर्यातका लागि आवश्यक नीतिहरू बनाउने रअन्तर्राष्ट्रिय मान्यता प्राप्त प्रयोगशालाहरू स्थापना गर्ने ।

चीनमा निकासी प्रक्रिया

नेपालबाट चीनमा भैंसी मासु निकासी गर्ने के के कुरा पालना गर्नुपर्छ ।
१) उत्पादनको गुणस्तर सुधार : उन्नत नश्लको भैंसी भित्र्याउने गुणस्तरीय उत्पादनमा ध्यान दिने त्वैज्ञानिक पालन प्रणाली अपनाउने। जैविक उत्पादन सुनिश्चित गर्ने।
२) मासु प्रशोधन र प्याकेजिङ्ग :  अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डमा आधारित प्रशोधन प्लान्ट स्थापना।प्याकेजिङ्गमा ट्रेसबिलिटी सुनिश्चित गर्ने।
३) वाणिज्य समझदारी: नेपाल-चीन व्यापार सम्झौताको विस्तार।भन्सार सहजीकरण।
४) बजार रणनीति: जैविक उत्पादनको ब्रान्डिङ रव्यापार मेलाहरूमा सहभागी।
५) लजिस्टिक्स व्यवस्थापन : चिस्यान सञ्जाल (Cold Chain)  विकास। यातायात प्रणालीको सुधार।

चुनौतीहरू
चीनमा मासु निकासी सम्भावनाका बावजुद केही महत्त्वपूर्ण चुनौतीहरू छन्
१) रोग संक्रमणको जोखिम :  Foot-and-Mouth Disease (FMD)  जस्ता रोगहरूको नियन्त्रण।
२) पूर्वाधारको अभाव : प्रशोधन प्लान्ट र चिस्यान सञ्जालको कमी।
३ ) नीति र कानुनी असंगति :  निर्यात नीतिको अभाव।  चीनसँग सम्झौताको आवश्यकता।
४) लगानीको कमी : कृषिमा निजी क्षेत्रको सीमित लगानी।
५) बजार प्रतिस्पर्धा : भारत, ब्राजिल र अष्ट्रेलियाबाट आयातित मासुसँग प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्छ।

समाधान र रणनीतिहरू

चीनमा भैंसी मासु निकासीलाई व्यवहारिक बनाउन नेपालले निम्न कदमहरू चाल्नुपर्छ :
१)  नीति निर्माण : मासु निर्यात अनुकूल कृषि नीति।  भैंसीपालन र मासु उत्पादनलाई व्यवसायीकरण गर्ने।
२)सहकार्य :  नेपाल- चीन व्यापार सम्झौता विस्तार। निजी क्षेत्र र सरकारी निकायको सहकार्य।
३) प्रशोधन प्लान्ट स्थापना :  अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डमा आधारित प्लान्ट निर्माण रनिजी क्षेत्रलाई आकर्षित गर्न सहुलियत।
४) लजिस्टिक्सको सुधार : चिस्यान सञ्जालको विकास। ढुवानी ब्यबस्थापन, सडक र यातायातको पूर्वाधार सुधार।
५) श्रमिक प्रशिक्षण : किसानलाई आधुनिक पशुपालन र मासु उत्पादनका सीपहरू उपलब्ध गराउने।मासु प्रशोधन विशेषज्ञता विकास।
६) ब्रान्डिङ : जैविक मासु उत्पादनलाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रवर्द्धन गर्ने’ Made in Nepal’हिमाली, पहाडी मासु जस्ता नाम राखेरउत्पादनको प्रचार-प्रसार गर्ने।
नेपालबाट चीनमा भैंसी मासु निकासी सम्भाव्य भए पनि यसको लागि ठोस नीति, पूर्वाधार विकास, र सरकारी- निजी क्षेत्रको सहकार्य अपरिहार्य छ। गुणस्तर, मापदण्ड र ब्रान्डिङमा ध्यान दिएर नेपाली मासुलाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रतिस्पर्धी बनाउन सकिन्छ। चीनको बढ्दो मासु मागले नेपालका किसान र उद्यमीहरूलाई आत्मनिर्भर बनाउन मद्दत गर्नेछ।
नेपाल सरकारले यस क्षेत्रलाई प्राथमिकता दिएमा कृषि क्षेत्रको समग्र विकास र व्यापार घाटा कम गर्न यो पहल एक ऐतिहासिक कदम बन्न सक्छ।

गुणस्तरीय मासु उत्पादनका उपाय र किसानका लाभ उठाउने उपायहरू
नेपालबाट चीनमा भैंसी मासु निकासीलाई सफल बनाउन गुणस्तरीय मासु उत्पादन अनिवार्य छ। किसानहरूले यस अवसरबाट प्रत्यक्ष रूपमा लाभ उठाउन विभिन्न उपायहरू अवलम्बन गर्न सक्छन्। यस खण्डमा, गुणस्तरीय मासु उत्पादनका विधि, त्यसका लागि आवश्यक सुधारहरू र किसानहरूले यो प्रक्रिया कसरी आफ्नो लाभमा उचित लाभ लिएर फाइदा उठाउन सक्छन् ।

गुणस्तरीय मासु उत्पादनका विधि
गुणस्तरीय मासु उत्पादनका लागि वैज्ञानिक पद्धति, स्वस्थ पशुपालन र उचित व्यवस्थापन प्रणाली आवश्यक हुन्छ। यसका लागि तलका चरणहरू अपनाउन सकिन्छ :
१) उन्नत नश्लको भैंसी पालन : माग अनुसार रैथानेभैसी उत्पादन ध्यान दिने साथै उत्पादनशील भैंसी नश्ल (जस्तै, मुर्रा, निरिराबी, जाफराबादी) प्रजननका लागि छनौट गरि उत्पादन वृद्धि गर्ने।कृत्रिम गर्भाधान (Artificial Insemination)  प्रविधि प्रयोग गरेर त्पादन सुधार गर्नु।
२) पोषण व्यवस्थापन : भैंसीलाई सन्तुलित र पौष्टिक आहार उपलब्ध गराउनु। भैंसीको वजन र स्वास्थ्य अवस्था अनुसार दाना र घाँस व्यवस्थापन।उत्पादन लागत घटाउने जसको लागि साइलेज ,हे, हेलेजर दानाको प्रयोग गरेर मासुको गुणस्तर सुधार।
३) स्वास्थ्य व्यवस्थापन  : नियमित खोप (Vaccination)  र जाँच गराउने।रोग रोकथामका लागि सरसफाइ र स्वास्थ्य व्यवस्थापनमा ध्यान दिनु।मासु उत्पादनको लागि रोगमुक्त भैंसीको प्रयोग।
४)होट फ्याक्टरी (Feedlot System) : भैंसीलाई विशेष खोरमा राखेर वैज्ञानिक पद्धतिबाट मासु उत्पादन गर्ने प्रणाली।यो प्रणालीले मासुको गुणस्तर र उत्पादन दुवैलाई सुधार गर्छ।
५) अनुश्रवण (Traceability)  प्रणाली : प्रत्येक भैंसीको स्वास्थ्य, खोप र आहारसम्बन्धी विवरण सुरक्षित राख्ने।चीनको मापदण्डअनुसार ट्रेसबिलिटी सुनिश्चित गर्नु।

किसानहरूले निकासीबाट फाइदा कसरी लिन सक्छन् ?
१) व्यावसायिक भैंसी पालनमा रूपान्तरण :  किसानहरूले परम्परागत भैंसी पालनको सट्टा व्यावसायिक उत्पादन प्रणाली अपनाएर उच्च आम्दानी गर्न सक्छन्।जैविक मासु उत्पादनले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा बढी मूल्य पाउन सक्छ।
२) कृषि सहकारी र समुहहरू निर्माण :  किसानहरूले सहकारी र समुहहरूमा आवद्ध भएर लागत कम र उत्पादन बढाउन सक्छन्।सहकारी मार्फत ठूलो मात्रामा मासु संकलन, प्रशोधन, र निकासी सम्भव छ।
३)प्रशोधन प्लान्टको पहुँच : किसानले स्थानीय प्रशोधन केन्द्रहरूसँग सहकार्य गरेर आफ्नो मासु उच्च गुणस्तरको बनाउन सक्छन्।प्रशोधन प्लान्टहरूले किसानहरूको उत्पादनलाई अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्ड अनुसार तयारी बनाउन सहयोग गर्छन्।
४) न्यायोचित मूल्य सुनिश्चित गर्ने प्रणाली : मासुको मूल्य निर्धारणका लागि पारदर्शी प्रणाली स्थापना गर्न किसान सहकारीले भूमिका खेल्न सक्छ।
सरकार र निजी क्षेत्रको सहकार्यले किसानलाई उचित मूल्य पाउन मद्दत पुर्या्उँछ।
५) प्रशिक्षण र सीप विकास : किसानहरूले आधुनिक भैंसी पालन, पोषण व्यवस्थापन र रोग नियन्त्रणमा तालिम प्राप्त गरेर उत्पादनमा सुधार गर्न सक्छन्।सरकारले किसानहरूलाई लक्षित गरी नियमित रूपमा तालिम सञ्चालन गर्नुपर्छ।

६) निर्यातसँग जोडिने अवसरहरू
किसानहरूले प्रत्यक्ष वा सहकारीमार्फत निर्यात प्रक्रियामा भाग लिन सक्छन्।निकासी कार्यक्रमले किसानलाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पहुँच दिलाउन सक्छ।
सरकार र निजी क्षेत्रको भूमिकामा किसानको सहकार्य ।  सरकार र निजी क्षेत्रको सहकार्यले किसानलाई निकासी प्रक्रियामा सहभागी गराउन मद्दत पुर्याकउन सक्छ। यसका लागि :
१) नीति र प्रोत्साहन कार्यक्रमहरू
किसानलाई अनुदान, कर्जाको पहुँच, र करमा सहुलियत दिनु।व्यवसायीकरणका लागि किसानलाई प्रोत्साहन दिने कार्यक्रम ल्याउनु।
२) पुर्वाधार विकास
भैंसी पालनका लागि चिस्यान सञ्जाल, सडक, र यातायातको विकास।स्थानीय तहमा गुणस्तरीय प्रशोधन प्लान्ट स्थापना।
३) सुरक्षित बजारको स्थापना
किसान र प्रशोधन केन्द्रबीच सिधा सम्पर्कको व्यवस्था।उत्पादनको उचित मूल्य सुनिश्चित गर्न किसानसँग बजार रणनीतिमा समन्वय।
४)सम्पर्क र जानकारी प्रवाह
किसानलाई चीनको बजार आवश्यकता, मापदण्ड, र प्रक्रियाबारे नियमित जानकारी दिने।
किसानहरूका लागि अनलाइन र अफलाइन सञ्जालहरू निर्माण।

व्यावहारिक कदमहरू किसानका लागि
१) सहकारीसँग आबद्ध हुने
किसानहरूले सहकारीमा आबद्ध भएर प्रशोधन प्लान्ट र निकासी प्रक्रियामा पहुँच बढाउन सक्छन्।
२) सीप विकास
सरकारले उपलब्ध गराउने तालिमहरूमा सहभागी भई आधुनिक पद्धतिहरू अपनाउने।
३) बजार जानकारीको उपयोग
चीनका आयातकर्ताहरूको माग र मूल्यबारे जानकारी राखेर उत्पादन योजना बनाउने।
४) समूहगत उत्पादन र बिक्री
ठूलो परिमाणमा मासु उत्पादन जसको लागि गाउमा पकेट कार्यक्रम संचालन गरिनु पर्छ निर्यातमुखी भैसी पालन अभियान संचालन गर्ने र बिक्रीका लागि किसानहरूले समूह बनाएर काम गर्न सक्छन्।

अन्तिममा
गुणस्तरीय मासु उत्पादन गर्न र किसानहरूले चीनमा निकासीबाट फाइदा लिन, आधुनिक पद्धति, नीति समन्वय, र व्यावसायिक सोच आवश्यक छ। किसानहरूले सरकार र निजी क्षेत्रसँग सहकार्य गर्दै उत्पादन प्रक्रियालाई व्यवस्थित बनाउँदा चीनको बजारमा नेपाली भैंसी मासु प्रतिस्पर्धी बन्न सक्छ। यसले किसानको आर्थिक अवस्थामा सुधार ल्याउँदै देशको समग्र कृषि व्यवसायलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा पुर्यावउन सक्नेछ।जसबाट नेपाली किसानले आफ्नो उत्पादनको उचित लाभ लिन सक्ने छन् । उत्पादनको जैविकरोग मुक्त हुन् जरूरी छन् अन्यथा अहिलेको सम्झौता अनुसार काम नहुन सक्छ यो तर्फ बिशेष ध्यान जान जरुरी देखिन्छ ।

 

 

वि.सं.२०८१ माघ ८ मंगलवार ११:३७ मा प्रकाशित

प्रकृतिसँग मानव सम्बन्ध

प्रकृतिसँग मानव सम्बन्ध

१. पृष्ठभूमि विश्व ब्रह्माण्डमा देखिने, नदेखिने, सजीव, निर्जीव, चल, अचल,...

नेपालमा खाद्य तथा पोषण सुरक्षाको चुनौती

नेपालमा खाद्य तथा पोषण सुरक्षाको चुनौती

१. पृष्ठभूमि नेपालको लागि कृषि जनजीविकाको प्रमुख आधार हो ।...

जलवायु परिवर्तन र यसको असर

जलवायु परिवर्तन र यसको असर

१. पृष्ठभूमि जलवायु परिवर्तनलाई आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, राजनीतिक र प्राकृतिक...

विदेश जानै पर्ने दबाबमा नेपाली युवा

विदेश जानै पर्ने दबाबमा नेपाली युवा

काठमाडौँ । पल्लाघरे काकाको छोरी अमेरिकाको लागि उडेकी मात्र के...

श्रीस्वथानी व्रतकथा, लैङ्गिक विभेद र केही अनुउत्तरित प्रश्नहरु

श्रीस्वथानी व्रतकथा, लैङ्गिक विभेद र केही अनुउत्तरित प्रश्नहरु

“धर्म”दैवी वा अदृष्य शक्तिमा गरिने विश्वास, आस्था वा सद्भाव हो।...